HỒI K TRẦN QUANG CƠgreenspun.com : LUSENET : Vietnamese American Society : One Thread |
HỒI K TRẦN QUANG CƠ
BBT: Từ đầu năm nay, giới cn bộ Bộ ngoại giao rồi
giới tr thức trong nước đ chuyền tay nhau tập hồi k
Hồi ức v Suy nghĩ của ng Trần Quang Cơ, nguyn thứ
trưởng ngoại giao. Tc giả lm việc ở Bộ ngoại giao từ
năm 1954. Năm 1968 ng tham gia Hội nghị Paris
(68-73), cuộc đm phn về bnh thường ho quan hệ với
Mĩ (75-78) v cc cuộc thương lượng giải quyết vấn đề
Campuchia (thập nin 80-90). Năm 1991, được đề nghị
lm bộ trưởng ngoại giao thay thế ng Nguyễn Cơ Thạch,
ng viện l do sức khoẻ để từ chối. Cuối năm 1993,
ng xin rt khỏi Ban chấp hnh Trung ương Đảng.
Đy l một chứng từ rất quan trọng về quan hệ đối
ngoại của Việt Nam trong một giai đoạn kh khăn, đồng
thời về những bất đồng trong nội bộ lnh đạo ĐCSVN.
Hai chương chng ti trch đăng dưới đy cho thấy
trch nhiệm nặng nề của cc ng Nguyễn Văn Linh v L
Đức Anh vo đầu thập nin 1990 trong quan hệ với Bắc
Kinh v việc giải quyết vấn đề Campuchia.
Tập hồi k 82 trang (khổ A4, viết xong lần thứ nhất
năm 2001, hon thnh thng 5-2003) ny tất nhin chưa
được xuất bản cng khai. Với nội dung phong ph, chnh
xc v trung thực, n cung cấp những thng tin qu
hiếm về những vấn đề Việt Nam đương đại. Chng ti sẽ
c dịp trở lại tc phẩm ny.
Cuộc gặp cấp cao Việt Trung tại Thnh Đ
Ngy 29.8.90, đại sứ Trương Đức Duy xin gặp gấp Tổng
B Thư Nguyễn Văn Linh v Thủ tướng Đỗ Mười chuyển
thng điệp của Tổng B Thư Giang Trạch Dn v Thủ
tướng L Bằng mời TBT Nguyễn Văn Linh, Thủ tướng Đỗ
Mười v Cố vấn Phạm Văn Đồng sang Thnh Đ [Chengdu],
thủ phủ tỉnh Tứ Xuyn [Xichuan], Trung Quốc ngy
3.9.90 để hội đm b mật về vấn đề Campuchia v vấn đề
bnh thường ho quan hệ hai nước. Trương ni mập mờ l
Đặng Tiểu Bnh c thể gặp anh T. Trung Quốc cn lấy
cớ ở Bắc Kinh đang bận chuẩn bị tổ chức ASIAD ( Vận
hội) nn khng gặp cấp cao Việt Nam ở thủ đ Bắc Kinh
được v kh giữ được b mật, m gặp ở Thnh Đ.
Đy quả l một sự chuyển biến đột ngột của pha Trung
Quốc. Trước đy Trung Quốc ni khng chỉ sau khi giải
quyết xong vấn đề Campuchia mới gặp cấp cao ta v mới
bn vấn đề bnh thường ho quan hệ. Năm ngy trước
ngy 24.8.90 Trung Quốc cn bc bỏ việc gặp cấp cao,
nay lại mời ta gặp cấp cao trong một thời hạn rất gấp
v đồng cấp cao sẽ ni chuyện về cả hai vấn đề
Campuchia v vấn đề bnh thường ho quan hệ.
Thi độ thiện ch gấp gp như vậy của Bắc Kinh
khng phải tự nhin m c. N c những nguyn nhn su
xa v nhn tố bức bch :
a. Tất cả những hoạt động đối ngoại v đối nội của
Trung Quốc trong hơn 10 năm qua khẳng định chiến lược
nhất qun của họ l kin quyết thực hiện " 4 hiện đại
", biến Trung Quốc thnh một cường quốc hng đầu trn
thế giới, đồng thời xc định vị tr nước lớn của mnh
trước hết ở Đng Nam v chu - Thi Bnh Dương. V
lợi ch chiến lược đ, Trung Quốc kin tr tranh thủ
Mỹ, Nhật, phương Ty, đồng thời bnh thường ho quan
hệ với Lin X. Nhưng sau hơn 10 năm cải cch v mở
cửa, tnh hnh chnh trị, x hội v kinh tế của Trung
Quốc rất kh khăn. Sau sự kiện Thin An Mn, mục tiu
chiến lược đ đang bị đe doạ nghim trọng. Về đối
ngoại, bị Mỹ, Nhật v phương Ty thi hnh cấm vận.
Trong khi đ, qu trnh cải thiện quan hệ Mỹ-X tiến
triển rất nhanh. X-Mỹ hợp tc chặt chẽ giải quyết cc
vấn đề thế giới v khu vực khng kể đến vai tr của
Trung Quốc. Ngay trong vấn đề Campuchia, vai tr Trung
Quốc cũng bị lấn t (X-Mỹ tiếp xc trao đổi chặt chẽ
về vấn đề Campuchia, cuộc gặp Sihanouk Hun Xen ở
Tokyo l do sự dn xếp của Mỹ, Nhật v Thi, ngoi
muốn của Trung Quốc). Phương Ty tiếp tục đi Trung
Quốc thực hiện dn chủ v giải quyết vấn đề Campuchia
trn cơ sở kiềm chế Khmer Đỏ.
b. Chuyến đi Đng Nam của L Bằng (6-13.8.90) nằm
trong yu cầu chiến lược của Trung Quốc tranh thủ hon
cảnh quốc tế ho bnh để thực hiện 4 hiện đại ,
diễn ra trong bối cảnh lin minh Trung Quốc xy dựng ở
Đng Nam trong 10 năm qua để chống Việt Nam đang tan
vỡ sau khi Việt Nam rt qun khỏi Campuchia v sau khi
Mỹ đ điều chỉnh chnh sch. Cuộc đi thăm của L đ
bộc lộ những điểm đồng v bất đồng giữa Trung Quốc v
cc nước ASEAN. Cc nước ASEAN vẫn rất lo ngại l do
bnh trướng của Trung Quốc. Trung Quốc buộc phải cam
kết nội bộ cc nước trong khu vực, ủng hộ cc đảng
cộng sản v vấn đề Hoa kiều, tuyn bố sẵn sng thương
lượng v hợp tc về vấn đề Trường Sa. Tiếp tục đối đầu
với Việt Nam khng cn ph hợp với chnh sch Đng Nam
của Trung Quốc lc ny nữa.
c. Sau khi Việt Nam đ hon tất việc rt qun khỏi
Campuchia, cc nước phương Ty, Mỹ, Nhật, ASEAN đi vo
cải thiện quan hệ với ta theo hướng khng c lợi cho
tnh ton của Trung Quốc ở Đng Nam . Trước tnh hnh
đ, Trung Quốc khng muốn chậm chn.
d. Về thời điểm : trong cuộc họp ngy 27 v 28.8.90
tại Nữu Ước, P5 đ thoả thuận văn kiện khung về giải
php ton bộ cho vấn đề Campuchia (gồm cc vấn đề :
cc lực lượng vũ trang Campuchia, tổng tuyển cử dưới
sự bảo trợ của LHQ, nhn quyền v bảo đảm quốc tế đối
với thể chế tương lai của Campuchia). Văn kiện về nhn
quyền khng đề cập trực tiếp đến vấn đề diệt chủng,
chỉ ni Campuchia sẽ " khng trở lại chnh sch v
hnh động trong qu khứ . Cn Trung Quốc buộc phải
nhn nhượng khng cn đi lập chnh phủ lin hiệp 4
bn ngang nhau, phải chấp nhận vai tr lớn của LHQ. P5
thoả thuận lịch giải quyết vấn đề Campuchia : trong
tuần từ 3.9 đến 9.9 họp cc bn Campuchia ở Jakarta để
lập SNC trước phin họp Đại hội đồng LHQ, tiếp đ họp
mở rộng với cc nước trong khu vực (c Trung Quốc),
đến khoảng thng 10-11.90 họp uỷ ban Phối hợp Hội nghị
Paris về Campuchia để soạn thảo Hiệp định trn cơ sở
văn kiện khung do P5 vạch ra, cc ngoại trưởng k Hiệp
định ; 15 nước trong Hội đồng Bảo An thng qua. Trung
Quốc đặt cuộc gặp cấp cao Trung-Việt trong ci khung
thời gian ny. Tuy nhin Bắc Kinh giấu khng cho ta
biết g về những thoả thuận giữa họ v cc ước lớn
trong Hội đồng bảo an, mặt khc cũng giữ kn cuộc hẹn
gặp ta ở Thnh Đ v khng muốn lm cho phương Ty v
ASEAN lo ngại khả năng đon kết hợp tc giữa Trung
Quốc v Việt Nam.
Ngy 30.8.90, Bộ Chnh trị họp bn về việc gặp lnh
đạo Trung Quốc. Anh Linh nu kiến l sẽ bn hợp tc
với Trung Quốc để bảo vệ chủ nghĩa x hội chống đế
quốc, v hợp tc giữa Phnom Penh v Khmer Đỏ để giải
quyết vấn đề Campuchia, mặc d trước đ Bộ Ngoại Giao
đ trnh by đề n nu r l rất t khả năng thực hiện
phương n ny v phương hướng chiến lược của Trung
Quốc vẫn l tranh thủ phương Ty phục vụ " 4 hiện đại
". Anh L Đức Anh bổ sung anh Linh : Phải ni về
ho hợp dn tộc thực sự ở Campuchia. Nếu khng c Pol
Pot th vẫn tiếp tục chiến tranh ". Anh V Ch Cng
khng đồng , ni : Trung Quốc sẽ khng nghe ta về
hợp tc bảo vệ chủ nghĩa x hội. Trung Quốc muốn tranh
thủ phương Ty ". Anh Thạch cảnh gic : " Vẫn c 3 khả
năng về quan hệ giữa ta v Trung Quốc, khng phải chỉ
l khả năng tốt cả. Dự kiến Trung Quốc sẽ nu cng
thức " SNC 6+2+2+2 " để nhấn r l c 4 bn Campuchia
(trong đ Khmer đỏ l 1 bn), xo vấn đề diệt
chủng..." Sự thực sau ny cho thấy Trung Quốc cn đi
cao hơn thế !
Ngy 2.9.90, ba đồng ch lnh đạo cao cấp của ta đến
Thnh Đ đng hẹn. Thp tng c Hồng H - Chnh Văn
phng Trung ương, Hong Bch Sơn - Trưởng ban Đối
ngoại, v Đinh Nho Lim Thứ trưởng Bộ Ngoại Giao.
Đng ch l trong đon khng c bộ trưởng ngoại giao
Nguyễn Cơ Thạch.
Sau 2 ngy ni chuyện (3-4.9.90), kết quả được ghi lại
trong một văn bản gọi l " Bin bản tm tắt " gồm 8
điểm. Khi nghin cứu bin bản 8 điểm đ, chng ti
nhận thấy c tới 7 điểm ni về vấn đề Campuchia, chỉ
c 1 điểm ni về cải thiện quan hệ giữa hai nước m
thực chất chỉ l nhắc lại lập trường cũ Trung Quốc gắn
việc giải quyết vấn đề Campuchia với bnh thường ho
quan hệ giữa Việt Nam v Trung Quốc. Trong 7 điểm về
Campuchia, 2 điểm l những điểm c tnh chất chung về
mặt quốc tế m 2 bn đang cn tranh ci (giải php
chnh trị ton diện cho vấn đề Campuchia ; rt hết
qun Việt Nam ở Campuchia c dẫn chứng), cn 5 điểm
th hon ton l đp ứng yu cầu của Trung Quốc.
Khng c điểm no theo yu cầu của ta cả. Trong bản thoả
thuận, vấn đề nổi cộm nhất l điểm 5 về việc thnh lập
SNC. Lnh đạo ta đ thoả thuận dễ dng, khng do dự
(!), cng thức " 6+2+2+2+1 " (pha Phnom Penh 6 người
; pha " 3 phi " 7 người ; 2 của Khmer đỏ, 2 của phi
Son San, 2 của phi Sihanouk v bản thn Sihanouk) m
Từ Đn Tn vừa đưa ra ở H Nội v bị ti bc. Cng
thức ny bất lợi cho Phnom Penh, với cng thức " 6+6 "
hay " 6+2+2+2 ", tức l hai bn c số người ngang nhau
m Sihanouk v Hun Xen đ thoả thuận ở Tokyo.
Về sng kiến " giải php Đỏ cho vấn đề Campuchia m
lnh đạo ta đưa ra, tưởng như pha Trung Quốc sẽ nhiệt
liệt hoan ngnh, song L Bằng đ bc đi : Cc đồng
ch ni cần thực hiện 2 đảng cộng sản hợp tc với nhau
để pht huy hơn nữa. Ti đồng một phần v khng đồng
một phần. Bốn bn Campuchia, xt về lực lượng qun
sự v chnh quyền, mạnh nhất l hai đảng cộng sản, c
vai tr nhiều hơn. Nhưng phần ti khng đồng l ở
Campuchia khng chỉ c hai đảng cộng sản m cn c cc
thế lực khc l lực lượng của Sihanouk v lực lượng
của Son San. Lực lượng của họ khng lớn lắm nhưng họ
được quốc tế ủng hộ. Bi xch họ th c lập SNC, khng
thể đon kết Campuchia. Cần phải để cho hai bn kia
pht huy tc dụng ở Campuchia ". V Giang Trạch Dn
cng ni thm : " Cc nước phương Ty rất ch tới
quan hệ của chng ta. Cc đồng ch đến đy, cho đến
nay cc nước khng ai biết, cũng khng cho cc bn
Campuchia biết. Chng ti cảnh gic vấn đề ny. Họ cho
rằng Việt nam XHCN, Trung Quốc XHCN đều do Đảng Cộng
sản lnh đạo, họp với nhau bn ci g đy ? V vậy
chng ti giữ kn chuyến đi ny. Tnh hnh quốc tế
hiện nay nếu để hai đảng cộng sản bắt tay nhau l sch
lược khng lợi cho chng ta ".
Thnh Đ l thnh cng hay l thất bại của ta ?
Ngay say khi ở Thnh Đ về, ngy 5.9.90 anh Linh v
anh Mười, c thm anh Thạch v L Đức Anh, đ bay sang
Phnom Penh thng bo lại với Bộ Chnh trị Campuchia
nội dung cuộc gặp gỡ cấp cao Việt-Trung. Để thm sức
thuyết phục Phnom Penh nhận Thoả thuận Thnh Đ, anh
Linh ni với lnh đạo Campuchia : Phải thấy giữa
Trung Quốc v đế quốc cũng c mu thuẫn trong vấn đề
Campuchia. Ta phải c sch lược lợi dụng mu thuẫn
ny. Đừng đấu tranh với Trung Quốc đến mức x đẩy họ
bắt tay chặt chẽ với đế quốc . Lập luận ny được L
Đức Anh mở rộng thm : " Mỹ v phương Ty muốn cơ hội
ny để xo cộng sản. N đang xo ở Đng u. N tuyn
bố l xo cộng sản trn ton thế giới. R rng n l
kẻ th trực tiếp v nguy hiểm. Ta phải tm đồng minh.
Đồng minh ny l Trung Quốc."
Nhưng cu trả lời của Heng Somrin, thay mặt cho lnh
đạo Campuchia, vẫn l : " Phải giữ nguyn tắc khng
can thiệp vo cng việc nội bộ của chng ta. Những vấn
đề nội bộ lin quan đến chủ quyền CPC phải do cc bn
CPC giải quyết ". Về " giải php Đỏ , Phnom Penh nhận
định : " Trung Quốc khng muốn hai phi cộng sản ở
Campuchia hợp tc với nhau gy phức tạp cho quan hệ
của họ với Sihanouk v với phương Ty. V vậy chng
ti thấy rằng kh c thể thực hiện " giải php Đỏ v
" giải php Đỏ tri với lợi ch của Trung Quốc .
Mặc d ban lnh đạo Campuchia đ xc định r thi độ
như vậy, song L Đức Anh vẫn cứ cố thuyết phục Bạn :
Ta ni " giải php Đỏ nhưng đ l " giải php Hồng ",
vừa xanh vừa đỏ. Trước mắt khng lm được nhưng phải
kin tr. Ta lm bằng nhiều con đường, lm bằng thực
tế. Cc đồng ch cần tm nhiều con đường tiếp xc với
Khmer Đỏ. Vấn đề tranh thủ Khmer Đỏ l vấn đề sch
lược mang tnh chiến lược Nn kin tr tm cch lin
minh với Trung Quốc, ko Khmer Đỏ trở về Ta đừng ni
với Trung Quốc l lm " giải php Đỏ , nhưng ta thực
hiện " giải php Đỏ ; c đỏ c xanhnhưng thực tế l
hợp tc hai lực lượng cộng sản ". Nguyễn văn Linh bồi
thm : " Xin cc đồng ch ch lợi dụng mu thuẫn,
đừng bỏ lỡ thời cơ. Trung Quốc muốn đi với Mỹ, nhưng
Mỹ p Trung Quốc nn Trung Quốc cũng muốn c quan hệ
tốt với Lo, Việt Nam v Campuchia. Nếu ta c sch
lược tốt th ta c giải php Đỏ.
Theo bo co của đại sứ Ng Điền, thi độ của bạn
Campuchia đối với ta từ sau Thnh Đ c đổi khc. Về
cng khai, bạn cố trnh tỏ ra bị lệ thuộc vo Việt
Nam. Trn cơ sở tnh ton về lợi ch của mnh, bạn tự
quyết định lấy đối sch, khng trao đổi trước với ta,
hoặc quyết định tri với sự gợi của ta trn nhiều
việc.
Nhn lại, trong cuộc gặp Thnh Đ, ta đ mắc lỡm với
Trung Quốc t nhất trn 3 điểm :
* Trung Quốc ni cuộc gặp Thnh Đ sẽ đm phn cả vấn
đề Campuchia v vấn đề bnh thường ho quan hệ, nhưng
thực tế chỉ bn vấn đề Campuchia, cn vấn đề bnh
thường ho quan hệ hai nước Trung Quốc vẫn nhắc lại
lập trường cũ l c giải quyết vấn đề Campuchia mới
ni đến chuyện bnh thường ho quan hệ hai nước ;
-- (Việt Nhn @ Filson.Com), January 01, 2005
* Trung Quốc ni mập mờ l Đặng Tiểu Bnh c thể gặp
cố vấn Phạm Văn Đồng, nhưng đ chỉ l ci " mồi " để
ko anh Đồng tham gia gặp gỡ cấp cao.
* Trung Quốc ni giữ b mật việc gặp cấp cao hai nước,
nhưng ngay sau cuộc gặp hầu như tất cả cc nước đ
được pha Trung Quốc trực tiếp hay gin tiếp thng bo
nội dung chi tiết bản thoả thuận Thnh Đ theo hướng
bất lợi cho ta.
Ngy 7.9.90 Bộ chnh trị đ họp thảo luận về kết quả
cuộc gặp cấp cao Việt-Trung v cuộc gặp cấp cao Việt-
Campuchia sau đ, v quyết định ngay hm sau Đỗ Mười
gặp đại sứ Trung Quốc thng bo lại lập trường của
Campuchia ; đồng thời thng bo với Lin X, Lo như
đ thng bo với Campuchia. Nếu c ai hỏi về cng thức
" 6+2+2+2+1 ", ni khng biết.
Nhưng Bo Bangkok Post ngy 19.9.90 trong bi của
Chuchart Kangwaan đ cng khai ho bản Thoả thuận
Thnh Đ, viết r Việt Nam đ đồng với Trung Quốc về
thnh phần SNC của Campuchia sẽ gồm 6 người của Nh
nước Campuchia, 2 của Khmer đỏ, 2 của phi Son San, 2
của phi Sihanouk, thnh vin thứ 13 l Hong thn
Sihanouk giữ chức Chủ tịch Hội đồng. Tạp ch Kinh tế
Viễn Đng (FEER) số 4/10 (10.10.90) đăng bi Củ c-rốt
v ci gậy viết về cuộc gặp gỡ cấp cao Trung-Việt ở
Thnh Đ giữa Tổng B Thư Đảng v Thủ tướng hai nước,
cho biết hai bn đ thoả thun cng thức " 6+6+1 " về
việc lập SNC. Pha Việt Nam c nhượng bộ nhiều hơn.
Việc Ngoại trưởng hai nước khng dự họp cấp cao l
đng ch . Bn trong, Trung Quốc ni họ coi ng Thạch
l người c quan điểm cứng rắn về vấn đề Campuchia
cũng như đối với Trung Quốc. Ngy 12.10.90, nh bo
Nayan Chanda ni với anh Thạch : " Trung Quốc đang
tuyn truyền rộng ri l lnh đạo Việt Nam đnh lừa
mọi người, họ k kết với lnh đạo Trung Quốc về thnh
phần SNC nhưng đ khng thực hiện thoả thuận cấp cao
Việt-Trung. Việt Nam lại cn xi dục chnh quyền Phnom
Penh chống việc bầu Sihanouk lm chủ tịch SNC v đưa
ra hết điều kiện ny đến điều kiện khc. Ngy
5.10.90, anh Nguyễn Cơ Thạch gặp Ngoại trưởng Mỹ
Baker. Baker cho biết l sau khi cuộc họp cc bn
Campuchia ở Bangkok vừa qua thất bại, Trung Quốc rất
bất bnh với lnh đạo Việt Nam. Trung Quốc cho rằng
lnh đạo cấp cao của Việt Nam đ hon ton đồng với
đề nghị của Trung Quốc về con số 13 thnh vin của SNC
nhưng lại ni với Phnom Penh l cng thức đ l kiến
ring của Trung Quốc, đ khng lm g để thc đẩy
Phnom Penh thực hiện thoả thuận giữa cấp cao hai nước.
Khng thể tin được ngay cả lnh đạo cấp cao nhất của
Việt Nam cũng như Bộ Ngoại giao Việt Nam. Baker cn
ni rằng Trung Quốc đ bc bỏ đề nghị của lnh đạo cấp
cao nhất của Việt Nam l Việt Nam v Trung Quốc đon
kết bảo vệ CNXH chống m mưu của đế quốc Mỹ xo bỏ
CNXH cũng như đề nghị của Việt Nam về giải php dựa
trn lin minh giữa Phnom Penh v Pol Pot.
Cn L Bằng trong khi trả lời phỏng vấn của Paisai
Sricharatchang, phng vin tờ Bangkok Post tại Bắc
Kinh, ngy 24.10.90, đ xc nhận c một cuộc gặp b
mật giữa lnh đạo Trung Quốc v Việt Nam hồi đầu thng
9 v cho biết kết quả cuộc gặp đ được phản ảnh qua
cuộc họp giữa cc bn Campuchia ngy 10.9.90 tại
Jakarta. Trong khi ni khng biết chắc pha Việt Nam
đ cố gắng thuyết phục Phnom Penh đến đu, L nhận
định l H Nội chắc chưa lm đủ mức. Điều đ c thể
thấy được qua việc Phnom Penh đ c " một thi độ
thiếu hợp tc ".
Sở dĩ ta dễ dng bị mắc lừa ở Thnh Đ l v chnh ta
đ tự lừa ta. Ta đ tự tạo ra ảo tưởng l Trung Quốc
sẽ giương cao ngọn cờ CNXH, thay thế cho Lin X lm
chỗ dựa vững chắc cho cch mạng Việt Nam v chủ nghĩa
x hội thế giới, chống lại hiểm hoạ " diễn biễn ho
bnh " của chủ nghĩa đế quốc do Mỹ đứng đầu. Tư tưởng
đ đ dẫn đến sai lầm Thnh Đ cũng như sai lầm " giải
php Đỏ .
Sau Thnh Đ, trong Bộ Chnh trị đ c nhiều kiến
bn ci về chuyến đi ny. Song mi đến trước Đại hội
VII, khi Bộ Chnh trị họp (15-17.5.91) thảo luận bản
dự thảo Bo co về tnh hnh thế giới v việc thực
hiện đường lối đối ngoại của Đại hội VI v phương
hướng tới, cuộc gặp cấp cao Việt Nam - Trung Quốc ở
Thnh Đ mới lại được đề cập tới khi bản dự thảo bo
co của Bộ Ngoại Giao c cu " c một số việc lm
khng đng với cc Nghị quyết của Bộ Chnh trị về vấn
đề Campuchia ". Cuộc họp ny đầy đủ Tổng B Thư Nguyễn
văn Linh, cc cố vấn Phạm văn Đồng, V Ch Cng, cc
uỷ vin BCT Đỗ Mười, V Văn Kiệt, Nguyễn Cơ Thạch, L
Đức Anh, Mai Ch Thọ, Nguyễn Đức Tm, Đo Duy Tng,
Đồng Sĩ Nguyn, Đon Khu, Nguyễn Thanh Bnh.
Anh T ni : " C thời giờ v c cơ hội đem ra kiểm
điểm những việc vừa qua để nhận định su sắc th tốt
thi. Sau chuyến đi Thnh Đ, ti vẫn n hận về thi
độ của mnh. Ni l tự kiểm điểm th tự kiểm điểm. Ti
n hận l ở hai chỗ. Lc ở Thnh Đ, khi bn đến vấn
đề Campuchia, người ni l anh Linh. Anh Linh ni đến
phương n ho giải dn tộc Campuchia. Sau đ L Bằng
trnh by phương n " 6+2+2+2+1 " m Từ Đn Tn khi
đm phn với anh Cơ ở H Nội đ p ta nhận song ta
bc. Anh Linh đ đồng (ni khng c vấn đề). Lc đ
c lẽ do thấy thi độ của ti, Giang mời ti ni. Ti
ni : ti khng nghĩ phương n 13 ny l hay, ti
ni l khng cng bằng... Ti n hận l lẽ ra sau đ
đon ta nn hội lại sau bữa tiệc buổi tối. Nhưng ti
khng nghĩ ra, chỉ phn vn. Sng sớm hm sau, mấy anh
bn Ban Đối Ngoại v anh Hồng H ni nhỏ với ti l
cốt sao tranh thủ được nguyn tắc " consensus " (nhất
tr), cn con số khng quan trọng. Ti nghe hơi yn
tm nhưng vẫn nghĩ c hội vẫn hơn. Sau đ, Trung
Quốc đưa k bản thoả thuận c ni đến con số 13 Ti
phn vn muốn được biết nội dung trước khi ta hạ bt
k. Nếu như đon ta trao đổi với nhau sau phin họp
đầu, sau khi L Bằng đưa ra cng thức 6+2+2+2+1 th ta
c thể c cch bn thm với họ. Hai l trước khi k
văn bản do chuyn vin hai bn thoả thuận, cc đồng
ch lnh đạo cần xem lại v bn bạc xem c thể thm
bớt g trước khi k. Nghĩ lại, khi họ mời Tổng B Thư,
-- (Việt Nhn @ Filson.Com), January 01, 2005.
Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng ta sang gặp Tổng B Thư,
Chủ tịch Quốc vụ viện, lại mời thm ti. Ti kh bất
ngờ, khng chuẩn bị kỹ. Anh Mười cho l họ mời rất
trang trọng, cơ hội lớn, nn đi. Nhưng đi để rồi k
một văn bản m ta khng lường trước hậu quả về phản
ứng của Bạn Campuchia, rất gay gắt. Ti hiểu l Bạn
kh bất bnh, thậm ch l uất nhau. Cho ta l lm sau
lưng, c hại cho người ta."
Anh Linh : " Anh T nhớ lại xem. Khng phải ti đồng
, ti chỉ ni ta nghin cứu xem xt v cuối cng đặt
vấn đề thng bo lại Campuchia By giờ ti vẫn nghĩ
thế l đng. Ti khng thấy n hận về việc mnh chấp
nhận phương n 13 Vấn đề Campuchia dnh đến Trung
Quốc v Mỹ. Phải tnh đến chiến lược v sch lược.
Phải tiếp tục lm việc với Campuchia về chiến lược,
phải c nhiều biện php lm cho bạn thấy m mưu của đế
quốc Mỹ chống ph chủ nghĩa x hội ở chu , cả ở
Cuba. N đ ph Trung Quốc qua vụ Thin An Mn rồi,
nay chuyển sang ph ta Trung Quốc muốn thng qua
Khmer Đỏ nắm Campuchia. Song d bnh trướng thế no
th Trung Quốc vẫn l một nước x hội chủ nghĩa."
Anh Thạch : " Về chuyện Thnh Đ, Trung Quốc đ đưa cả
băng ghi m cuộc ni chuyện với lnh đạo ta ở Thnh Đ
cho Phnom Penh. Hun Xen ni l trong bin bản viết l
" hai bn đồng thng bo cho Campuchia phương n
6+2+2+2+1" nhưng băng ghi m lại ghi r anh Linh ni
l " khng c vấn đề g ". Ti xin trnh by để cc
anh hiểu nguyn do con số 13 l từ đu. Tại Tokyo
thng 6.90, Sihanouk v Hun Xen đ thoả thuận thnh
phần SNC gồm hai bn ngang nhau = 6+6. Từ Đn Tn sang
H Nội, p ta nhận cng thức 6+2+2+2+1 khng được. Đến
cuộc gặp Thnh Đ, Trung Quốc lại đưa ra. Khi ta sang
Phnom Penh để thuyết phục bạn nhận con số 13 với
nguyn tắc lm việc consensus trong SNC, anh Hun Xen
ni ring với ti : chng ti thắng m phải nhận số
người t hơn bn kia (bn ta 6, bn kia 7) th mang
tiếng Campuchia bị Việt nam v Trung Quốc p. Như vậy,
d l consensus cũng khng thể thuyết phục nhn dn
Campuchia được. Chỉ c thể nhận 12 hoặc 14 thnh vin
trong Hội đồng Dn tộc Tối cao. Phải ni l Phnom Penh
thắc mắc nhiều với ta. Lin X, Anh, Php, Nhật, Mỹ
đều cho ta biết l Trung Quốc đ thng bo cho họ đầy
đủ về Thoả thuận Thnh Đ v ni với họ l lnh đạo
Việt Nam khng đng tin cậy. Trung Quốc đ sử dụng
Thnh Đ để ph quan hệ của ta với cc nước v chia rẽ
nội bộ ta"
Hm sau, Bộ Chnh trị họp tiếp, anh Mười ni : " Ta
tn thnh Sihanouk lm chủ tịch Hội đồng Dn tộc Tối
cao, Hun Xen lm ph chủ tịch, lấy nhất tr trong Hội
đồng Dn tộc Tối cao lm nguyn tắc. Đy khng phải l
một nhn nhượng Nếu c anh Thạch đi Thanh Đ th tốt
hơn"
Anh T : " Vấn đề chủ yếu khng phải l thi độ của ta
ở Thnh Đ như anh Mười ni, m l kết quả v tc động
đến bạn Campuchia đnh gi ta như thế no ? Ở Thnh
Đ, điều ta lm c thể chứng minh được nhưng
Cam-puchia cho l ta giải quyết trn lưng họ. V vậy
m ti n hận. Ti n hận l về sau ny sẽ để lại hậu
quả."
Anh Mười : " Với tinh thần một người cộng sản, ti cho
l ta khng sai. Ban Campuchia nghĩ g về ta l quyền
của họ. Với tinh thần một người cộng sản, ta khng bao
giờ vi phạm chủ quyền của bạn."
Anh Thạch : " Họp Bộ Chnh trị để kiểm điểm, ti xin
được ni thẳng. C phải khi đi Thnh Đ về, anh Đỗ
Mười c ni với ti l hai ng anh nhận hơi sớm. Anh
Linh nhận cng thức 13 v anh T nhận consensus
(nguyn tắc nhất tr) " .
Anh V Văn Kiệt : Trong thm tm ti, ti khng đồng
c anh T trong đon đi Thnh Đ. Nếu c gặp anh
Đặng th anh T đi l đng. Ti ni thẳng l ti xt
xa khi biết anh T đi cng anh Linh v anh Mười chỉ để
gặp Giang v L, khng c Đặng. Mnh bị n lừa nhiều
ci qu. Ti nghĩ Trung Quốc chuyn l cạm bẫy."
Vốn l người điềm đạm, song anh T c lc đ phải pht
biểu : " Mnh hớ, mnh dại rồi m cn ni sự nghiệp
cch mạng l trn hết, cn được hay khng th khng
sao. Cng lắm l ni ci đ, nhưng ti khng nghĩ như
vậy l thượng sch. Ti khng nghĩ người lnh đạo nn
lm như vậy."
Thoả thuận Việt Nam - Trung Quốc ở Thnh Đ đng như
anh T lo ngại đ để lại một ấn tượng khng dễ qun
đối với Phnom Penh. Trong phin họp Quốc hội Campuchia
ngy 28.2.91, Hun Xen pht biểu : " Như cc đại biểu
đ biết, vấn đề SNC ny rất phức tạp. Chng ta phải
đấu tranh khắc phục v lm thất bại m mưu của kẻ th
nhưng bọn ủng hộ chng khng đu. Mặc d Hội đồng đ
được thnh lập trn cơ sở 2 bn bnh đẳng nhưng người
ta vẫn muốn biến thnh 4 bn theo cng thức 6+2+2+2+1,
v vấn đề chủ tịch lm cho Hội đồng khng hoạt động
được ".
Ti cn nhớ khi tiếp ti ở Phnom Penh, ngy 28.9.90,
Hun Xen đ c những kh mạnh về thoả thuận Thnh Đ
: " Khi gặp Sok An ở Bangkok hm 17.9, Trung Quốc doạ
v đi SOC phải cng nhận cng thức m Việt Nam v
Trung Quốc đ thoả thuận. Nhưng Phnom Penh độc lập.
Sok An đ ni rất đng khi trả lời Trung Quốc l ny
l của Việt Nam khng phải của Phnom Penh."
Cuộc hội đm Thnh Đ thng 9.90 hon ton khng phải
l một thnh tựu đối ngoại của ta, hiện tại đ l một
sai lầm hết sức đng tiếc về đối ngoại. V qu nn
nng cải thiện quan hệ với Trung Quốc, đon ta đ hnh
động một cch v nguyn tắc, tưởng rằng thoả thuận như
thế sẽ được lng Bắc Kinh nhưng tri lại thoả thuận
Thnh Đ đ lm chậm việc giải quyết vấn đề Campuchia
v do đ lm việc bnh thường ho quan hệ với Trung
Quốc, uy tn quốc tế của ta bị hoen ố.
Việc ta đề nghị hợp tc với Trung Quốc bảo vệ chủ
nghĩa x hội chống đế quốc Mỹ, thực hiện giải php
Đỏ " ở Campuchia l khng ph hợp với Nghị quyết 13
của Bộ Chnh trị m cn gy kh khăn với ta trong việc
đa dạng ho quan hệ với cc đối tượng khc như Mỹ,
phương Ty, ASEAN, v tc động khng thuận lợi đến
quan hệ giữa ta v đồng minh, nhất l quan hệ với Lin
X v Campuchia. Trung Quốc một mặt bc bỏ những đề
nghị đ của ta, nhưng mặt khc lại dng ngay những đề
nghị đ chơi xấu ta với cc nước khc nhằm tiếp tục c
lập ta, gy sức p với ta v Campuchia.
Cng với việc ta thc p Phnom Penh đi vo " giải php
Đỏ ", việc ta thoả thuận với Trung Quốc cng thức SNC
tại Thnh Đ l khng ph hợp với nguyn tắc nhất qun
của Đảng ta l khng can thiệp v khng quyết định cc
vấn đề nội bộ của Campuchia, lm tăng mối nghi ngờ vốn
c của Campuchia đối với ta, đi ngược lại chủ trương tăng
cường v củng cố mối quan hệ với ta với Campuchia v Lo.
Trần Quang Cơ
(trch Hồi ức v suy nghĩ, 2003)
-- (Việt Nhn @ Filson.Com), January 01, 2005.